Overblog
Editer l'article Suivre ce blog Administration + Créer mon blog
AVALI avali, a rivistablog primurosa di u spannamentu di a pruduzzioni litteraria corsa d’oghji, ma à tempu locu di baratti è di critica suciali.

L'ORTANSIÀ

marceddu

 

Pezzu di carbonu scartatu da babbu, macanighju u suffiu d’addisperu chì mamma lintava quandu a miseria s’arrabiava pà truncalli l’ossa. Tandu m’appaghjavu d’idda pà allibià a so soma chì l’inghjustizia ùn li trunchessi u spinu, suttu a so frusta chì trabucca l’omu in u vituperiu.

 

 

U ghjornu spuntaia à pena subra a Tasciana, u Pinetu invirdia, u Piratu si scitaia.

U zoccu zoccu ‘llu zapponu ùn irichitaia è Francescu si resi contu ch’iddu ùn suniaia micca. Stu trostu, ùn l’avia mai intesu da a so camara, è Diu sà s’iddu ricunniscìa ugni chjoccu chì vinia da l’ortu, sapìa ancu s’idd’era u babbu o a mamma chì u facìa, è ugni staghjoni t’aghjìa u soiu.

À u principiu di u branu, u rascinu zappittaia pà scalzà l’arba ; a vanga taddaia i fitti spissi di tarra nera pà svultalla bùrula bùrula ; u rasteddu frisciulaia spizzichendu pitrucceddi è paffunuchja di tarra sicca ; a marra ripiddaia fiatu ogni dui zappati pà fascià patati o fasgiola ricuparti d’un pugnu di suvu purcinu ùmulu ùmulu ; u ghjaddonu maghjincaia saltuchjendu pà calzulà i bottuli tènnari ; è dinò a marra chì zinghi zingaia in i sturcitoghja pà scanzà l’acqua.

In fin’ di branata, quandu l’ochji ‘llu soli scurticaia a calcina di u sulaghju, era u chirchinnu di a falcia chì u scitaia. Francescu s’affaccaia à u balconu pà veda u babbu - in pusonu, u spinu appughjatu à u pel’ di a mela ranetta, battindu a falcia annantu à l’alcudina - è si richjinaia inghjimulendusi in i cuperti mèlini pà goda l’ultimu pizzuchju di sonnu, azzicatu da a pisana chì piddaia a mani à u marteddu. È da i primi ghjorna ‘llu branu sin’à l’ultimi di l’istati, par tutti sti trosta Francescu era scitatu.

Ma u zoccu zoccu di u zapponu ùn l’avia mai intesu chivi. In Arbaghjolu sì, ci vulia pà scalzà i tammi scuppini è arbitrini pà fà u spiazzu di i carbunari, ma quì, in ortu, di u zapponu ùn ci n’era l’usu, era accantatu in carciara è i ragni si ni sirviani com’e tinditoghju.

Francescu s’arrizzò è affacchendusi in balconu vissi a mamma chì scalzaia l’ortensià. U so ortensià era tamantu, avia crisciutu incù iddu com’è un fratiddonu. Quandu a mamma lavaia i panni in a cistera, Francescu ghjucaia incù i ranochjuli chì si piattaiani suttu à a teghja. I lampaia in aria pà vedali ciuttassi anchi spalancati è natà, calaia u capu, di nasu sfrisgiaia l’acqua tralucenti è... in u fundu, l’ortensià spichjendusi uchjittaia guattendu ch’iddu ùn s’anighessi. Quandu a mamma richjaraia i panni, l’acqua duvintaia savunosa è l’ortensià sparìa. Francescu, appruntendu a turchinetta in a bassina in farru, pinsaia sempri à l’ortensià di i Marciddesi, appaghjati à i muraddoni ‘lla casa, incù i so fiora celesti. Quistu era tamantu, è in u celi schiettu, accurbiddaia i so caspi di fiora culor’ di rosula chjara à pena viulina.

È dì chì a mamma u scalzaia ! Una cosa simula ùn pudia essa vera, tinia à stu fiori quant’ à i so fiddoli, chì l’avia postu è allivatu.

Francescu falò pà a catarazza in quattr’è trè setti, saltò à caprittinu a muradda ‘lla piazza, ghjunsi à a funtana è vissi l’ochji di a mamma sbiutassi com’è dui chjarabocculi, spavintatu lintò :

 - O ammà parchì arruini u to ortensià ?

Senza pisà u capu a mamma arrabbiata zucchittendu bruntulò :

 - Ci mettini fora com’è ghjacari dopu vintott’ anni à bistrascià, tuttu era à a malavia è semu no chì avemu fattu tuttu, ùn c’era manc’ acqua, hè Sgianetta chì l’hà ghjunta, iè socu eiu, a casa hè a soia, ma l’ortensià hè u meiu, ùn di l’aghja micca da lacà ch’ùn valini tantu !

 - O ammà làcalu, u tintu, ùn t’hà fattu nudda iddu, làcalu, o ammà, ùn lu scalzà micca !

Di senta sunghjuzzà u fiddolu, scalza in u lozzu, bàttula di sudori d’affannu di fanga è d’addisperu, à zappunati a mamma si sfucò :

 - Vuliani a pighjò, è in più i me fiddoli pà servi, di rigalu, u tempu di a schiavitù hè finitu, cusì un avarani più nudda, è mancu l’ortensià.

Senza l’ortensià a cistera paria sparita. U buttighju chì sguttaia pugnìa d’impidì u limu d’affucalla ma ùn c’era Cristu. Senza l’ortensià a cistera si buliaia in a lenza virdiccia.

Francescu si ni staghjiva solu in quiddu casamentu tamantu è biotu, ci vulia chì calchissia stessi pà l’animali, pà un bisognu, ùn si pò mai sapè. È tutti i ghjorna, nanzi d’andàssini a scola, pascindu l’animali, vidia i brancona sradicati di l’ortensià siccàssini accantu à u puddinaghju.

U babbu è a mamma chì s’appruntaiani à lacà u Piratu, staghjìani indè u missiavu è a minnanna à u terzu di a Turrichja di Castaldaccia è pugnaiani d’appighjunà i trè pezzi di u sicondu chì s’infracicaiani da l’indivisu. Da po chì ziu Austinu era mortu, più nimu era ghjuntu in quiddu alloghju indù ùn si sintia più ch’è u curri curri di i topa chì campaiani è cripaiani subra a piazza. Annantu à u balletu si sintia a puzza ‘llu carri masciu chi s’inziffaia incù u friscenti suttu u caccia fora ‘llu purtonu.

Ùn li ci hè vulsutu tantu à Sgianeta à sapè à quali era tuccatu u pianu è à u capu di un mesi, a casa fù aparta sbiutata pulita disinfittata è sbiancata. Quandu Francescu s’accorsi chì l’appicciu di a caldaria era u cacatoghju, lintì in unu spannacori :

 - Avà hè finita, i ghjaddini ùn m’ani più da pizzicà !

U babbu s’era buscu dui bedd’orta è u so amicu Lucianu li pristeti un pizzinu di tarrenu pà fassi una barracca. Ci missinu i dui sgiucchi è i calchì ghjaddini incù u ghjaddu. Pà i purcedda aviani muratu in u fundu di u vangaronu u purcili accantu à a sarrenda di u Piratu, suttu à i noci.

L’ultimu ghjornu ghjunsi.

Francescu tirò u càtaru, i chirchinni stanchi di i vechji cancarona rughjinosi li ziriconu l’anima. Oramai era finita, ùn avia più da supisà à tarsgetta è falà currindu pà scaldassi u so caffè à latti caprunu incù a sciuma bianca bianca. Stu càtaru si chjudia pà sempri è mai più ùn l’avia da buccà d’una spaddata pà cunturrassi in a casa indù era natu è crisciutu.

U Piratu. Bucaiati quiddu càtaronu è vi piddaia una burrascona. Si passaia si vinia si cuddaia si falaia si intria si iscia senza mai richità. I corvè vi s’achjimpavani :

 - O Francè, ha’ chjusu a carciara ?

È a sarratura si ruzzicaia quidda chjavona. I prisutti i vuletti i panzetti i salami i cionciuli i coppi appiccati à i partichi è u casgiu merzu, spuffitaiani.

 - O Francè, pidda una coppa, Iè ! È calchì spechja d’adda, iè !

Sì vo erati ghjunti tandu, avariati spuntinatu : pani casanu prisuttu vuletta coppa salamu suminzali vinu di Ghjunchetu figateddu è ruzzicheddu infusu spingunatu.

 - O Francè, pidda l’oliu ! È a chjavona si piddaia un antru morzu, in u bughju i mori di patati è di ciuddi sfracicati si sfraiaiani pà fammi inciampà, l’orca panzona m’impidia d’avvicinammi di a so buccona grassa, l’oliu si piattaia in u fundu è stinzaiu u bracciu incù u cuchjaronu pà metta a me spadda è fammila murzicà da quiddu tafonu neru bughju chì s’inguttia u cuchjaronu.

 - O Francè, pidda ghjà calchì patati ? Iè !

 - O Francè, ha’ pasciutu i purcedda l’asini i lapina i ghjaddini ha’ turratu i sgiucchi ? Iéé iéé iéééni !

Vultaiu da scola è bucaiu u cataronu, inguttiu u me caffè à latti sturzendumi, andaiu à circà i sgiucchi in Angnunceddu pà ghjunghjali in a stadda è munghjali, piddaiu u fenu in a gransgia pà ponalu in a rastiddera pà Nina Fasgianu è u puddetru Turcu, piddaiu u bidonu sutt’à a tola di cucina cundindu a tindina, falaiu in carciara mittiu dui cazzaroli di ripassu vultaiu à a funtana pà riempia u bidonu è ghjunghjìu a u purcili indù quattru purcedda tamanti aspittaiani rugnichendu, di paura ch’iddi ùn mi murzichessini li lampaiu trè o quattru zucconi, intriu pà svacà a lavatura in a trova in petra scarpillinata è sbiutaiu una sporta di castagni sicchi o di ghjandi in u mudizzu, facìu l’arba à i lapina in orta di i Martini è i Lisandroni, chì anc’assà ùn erani più vangati, daghjìu l’orzu è u granu à i ghjaddini, sarraiu u purcili, a stadda, u ghjaddinaghju, a carciara, a gransgia è... facìu è ni facìu fatti. Nanzi di rientra cuddaiu annant’à u biitoghju di a funtanedda, mi rinfriscaiu è biiu biiu biiu. Tutti i ghjorna z’Anghjula Maria, chì no chjamaiamu Mia, falaia à empia a so girredda è mi dicìa sempri :

 - Frisca è bona com’è quista ùn n’aghju mai bittu.

L’avariati vista quidda funtanuchja chì impiia u cistirronu indù mi ciuttaiu d’istatina in caldu buddonu. Quandu vuliu fà spavintà a me suridduchja mi piattaiu in i casci lisci di l’ortensià, è quandu Dumenica s’avvicinaia di a teghja mi lampaiu in a cisterra e sciappitaiu. Dumenica troscia bàttula sfrancisaia :

 - «Ouah mammà va me grondéni !»

Sì vo erati ghjunti culà ùn sariati mai partiti senza a voscia sporta di meli o di nocci, u vosciu tuvaddolu di fasgiolu turcu o carbinesu, u vosciu pugnu di farina castagnina. Sì vo erati ghjunti culà, ancu vo oghji, avariati u rigretu di... u Piratu.

Quandu u cataronu si chjusi, a tarsgetta chjuccò l’ultimu colpu à mortoriu. Paulu Sgianeta Dumenica Nina Fasgianu Turcu sgiucchi ghjaddini è Francescu erani lampati fora. A famidda s’allughjò à u sicondu di Castaldaccia, i sgiucchi i ghjaddini incù u ghjaddu in a barracca, l’asini fubbinu tirati cappiu.

In Castaldaccia, ancu sì tutti i ghjovani ‘llu poghju erani i so amichi, Francescu si sintia stranieru. For di u Piratu era com’e mundatu ‘lla so peddi, avia a vargugna di passà davanti à i pughjulani, dopu avè pasciutu l’animali, è pà ùn iscuntralli si piddaia tutti i seri a strappata pà u Pantanu, cusì ritruvaia un pizzateddu di u violu chì u purtaia in Angnunceddu. U s’era fattu u so viuleddu trà u straddonu è i sarrendi, da par iddu, à colpu di suletti, in lignu, stacchittati, in coghju, in crepu, in plàstica, sibbè ch’era ancu duvintatu l’uruloghju di a so amica Rosalinda chì u vataia da u so lettu. Quandu Francescu varcaia u ponti incù i sgiucchi, Rosalinda a s’allungaia, ma quandu u vidia vultà s’aquistaia chì s’era laccata piddà da u tardi. È tutti i seri passendu pà stu pizzateddu di zitiddina, ni prufittaia pà lampà un’ uchjata infusa in u Piratu. U zuddu s’allamaghjaia è s’inficaia. L’eddera ch’iddu spuntimusciaia era ghjunta sin’à u balcuneddu di u sulaghjolu. I raghjati urditi in i vetri di u balconu di càmara s’impulvaraiani.

In u Piratu a morti s’allughjò è senza pagà pighjò.

Un ghjornu, pascindu i ghjaddini, Francescu rivissi i dui chjarabocculi in ochja ‘lla mamma, com’è a matina di quiddu zoccu zoccu chi sradicheti l’ortensià, ma sta volta Francescu ricuniscì a paura :

 - Hè idda, hè a paura chì sbiota l’ochja.

È u so cori cazzuttò zoccu zucchendu i so pulmona :

 - Hè a paura, hè idda chì hà scalzatu l’ortensià, ùn hè micca mammà, mamma ùn hè micca gattiva, hè a paura chì he gattiva sughjetta !

Francescu chiesi :

 - O ammà, chì ci hè, ci hè calcosa ch’ùn và !

Senza pisà u capu, sparguddindu u granu ch’idda piddaia in u so scusali di dananzi svultatu, a mamma suspirò pinsirosa :

 - Ah ! eh ! chì voli, nanzi u ghjaddu pudia cantà ch’era l’uruloghju di tutti, avà hè finita, u cantu ‘llu ghjaddu scita l’aienti, soca scita i cuscenzi !

I chjarabocculi sguttonu è piddendu u falzulettu in a bunetta di u scusali, a mamma ripresi :

 - A sà, o fiddò, quandu l’aghju intesa nigà u nosciu passatu dindumi : - «dimmi qual’ ghje socu è micca qual’ ghje eru» è in francesu, tandu m’hè parsu d’avè à fà à una straniera, l’aienti chì varcani u mari si sminticarani com’idd’ani campatu, pà avè sti pratinzioni ? È dì ch’ eramu tutti trà no è chì ci tiniamu caru.

Sgianetta scumbattiva, in i so ghjorna d’addisperu chiria : - o Signori, detimi a forza, ùn voddu altra cosa !

Francescu si n’invinia di quiddi seri quandu era incruccatu annantu à u banchitteddu, appughjatu di spadda à u fiancu ‘llu caminu, guasgi in a zidda, fora c’era u nivonu è cutrava. A mamma si mittia u fisciù in capu è si ni capulaia in tuttu u paesu. Da a cima ‘lla Scopa, à u fundu di a Navaghja sin’ a punta ‘ll’ Insuritu pà fà i piccuri à i malati. Bastessi ch’iddu ci fussi un bisognu, Sgianetta era sempri pronta à lampassi. Cusgìa arici è svultaia i codda di i camisgi. Facìa orta è cuddia alivi è castagni. Ùn c’era un castagnetu o un alivetu ch’ùn si n’invinissi d’idda zitedda. Sapìa taddà impastà insaccà è metta in salamughja a robba purcina. Un invirnonu avia ancu maniatu u sigonu incù a so amica Filicina pà chì u paesu si scaldessi suttu à quiddu nivonu. Quandu i piccuri ùn faciani più prò, Sgianeta lavaia è vistia pà l’ultimu viaghju. Ed era idda dinò chì faciva è sirvia a manghjaria di u dolu. Bistrasciaia da a stedda à a stedda, sibbè chì a malatia ùn truvaia mai un pizzinu di tempu pà piddàssila. Ma oghji u dubbitu l’aguantaia, a so forza si spizzaia è c’era da chì, oghji i so vicini, i so amichi di ghjuventù, in accultina innumichiti, circaiani a rugna à grattà.

Una sera à l’abbrucatu i dui sgiucchi Bianchina è Nigriola ghjùnsini suitati da dui ciandarmi. Sgianetta sparò :

 - Chì v’ani fattu i me animali ?

Presu di altu, l’ordini publicu sfrancisò :

 - «Divagation sur la voie publique !»

Nienti ch’è di sapè ch’idda pudia mancà di rispettu incù i so sgiucchi in «divagation», avvicinendusi guasgi pà smurfialli pisendu a boci i rimpruvarò :

 - A sapeti, ùn socu ch’è troppu ciò ch’idd’ hè u travaddu di a tarra è sgobbu abbastanza pà lacà i me sgiucchi in «divagation» ch’iddi arruingani l’orti di l’altri !

Vidindu à quali aviani da fà, i ciandarmi si missinu in dui pà risponda :

 - Erani in u stradonu !

Tandu l’hè cuddata, è russa inciappata, Sgianetta scaccanò :

 - Erani in u straddonu, quissa po a mi cupiareti, è pà indù s’ani da cunturrà, ùn vulariati micca ch’iddi bulèssini com’è currachji, ùn la viditi micca ch’iddi sò intravati in quattru è ch’iddi voltani da u chjosu.

Senza risponda l’ordini publicu presi u so carnetu in a busgiacca è scrivindu burbuddò :

 - V’hà da custà trè mila franchi !

Sgianetta presi u so porta monè in a tireta, chjamò i so sgiucchi, imbruccò a cuntravinzioni in i corra di Nigriola dinduli :

 - Tinè i me sgiucchi, a cazzaruledda di latti chì vo mi stintaiati in a machja, oghji u puteri a mi faci pagà trè mila franchi, u puteri scurtichighja i carafudduli ‘lla miseria pà fassi creda ch’iddu a scumbatti, o ‘lli nosci danni !

L’ordini publicu infrungnò i trè biglietti in a musetta è vultendu i talorca dissinu ch’idd’era a leghji.

In pett’a spaddi, Sgianeta ch’ùn avia a so lingua in bunetta li sciaccò :

 - Hè a leghji ‘llu puteri chì v’accasa è vi paga, pà mantenasi à l’asciuttu. No scumbattimu da a mani à a sera sutt’ acqua nivona è calda buddona. A leghji ‘llu travaddu ùn hè ancu ghjunta indè no. Soca a suldaghja hà invarmicatu u ciarbiddinu di quiddi chì v’inviani. Ùn vi ni feti chì ùn aveti più da cunvodda incù i me sgiucchi in «divagation» !

Quandu i ciandarmi sparini à u turnan di i Trani, Francescu turrò l’animali in a barracca. Iddu sapia chì i so sgiucchi ùn andaghjivani micca à l’abbottu.

Una sera, Francescu presi l’avingnitoghju pà u Paradiseddu è avia vistu calchì toppa d’arba di scinzioni in u muraddonu di i Lisandroni. Ùn c’era più nimu chì a cuddia, è iddu pà cuntintà a mamma, di maghju à cinqu’ori di mani nanzi chì l’ochji ‘llu soli iscissi, falaia sin’à Surricinu pà coddala, a sola parsona ch’iddu scuntraia più, era Abdu u so amicu sradicatu da u Mali.

Ghjungnindu à a càrciara d’I Ghjacuppeddi intesi a boci di u babbu chì scappò da a porta in cantaronu :

 - Induv’hè quidd’altru ?

Francescu ritesi u so passu è u so suffiu quandu a mamma risposi :

 - Com’è sempri à fà l’animali.

 - À st’ora, hè dighjà bughju.

 - Ùn la sà, o Pà, chì li piaci ad allungassila quand’iddu hè fora.

 - Prestu ùn sarà più tribbulatu manch’ iddu.

 - Parchì ha’ intesu dinò calcosa.

 - Avà dicini chì u poghju si metti incù idda.

 - Allora ùn hè micca u ghjaddu, ùn sò micca i sgiucchi, hè a barracca. L’aienti ùn ci volini più vedda campà com’è in i tempi, chì li ramintemu u passatu.

Ma iddi, chì venini in vacanzi, ani calchì soldu pà campà è sani chì quì ùn si ni pò stintà. U nosciu stenta pani sò st’animali chì ghjurnati pagati assigurati ohimedda à dui mani !

 - Circaraghju di facci un antru ortu. In a Pivaresa da subra a vudina possu caccià calchì lenza, culà ci hè a bedd’ acqua, basta ch’e fessi una sarrenda pà l’animali. Una volta chì Francescu sarà partitu, pà no, i dui orta manenti ci bastarani.

Francescu sbalasgiò a porta, ochja bassetti sposi a chjavi di u lucchettu annantu à u caminu, mummulò : - vocu in ortu -, è si ni fughjì. À u lavatoghju di Sambucconu infurcò a sarrenda è suitendu u canisgionu ghjunsi à a cistera. Deti un’ uchjata da partuttu è pà a prima volta presi cuscenza ch’avia sminticatu u Piratu. Faciani sett’anni ch’idd’era in Castaldaccia è tutti i seri si ni vinia à appaghjassi à u so mazzulu di seringà vicinu à a cistera pà senta culà a surghjenti. Da u so appuddatoghju fighjulaia com’è tanti frisgetti viulini l’oruli di i lenzi ricurparti di violetti mansi.

Quandu nittaia di falcionu l’ortu, da u fundu vidia tutti i cimi ‘lli ricciati chì si soprapuniani com’è ranzati di vichi è a i primi ghjorna ‘llu branu l’ortu sintia a viuletta. Maghju, iddu muscaia u seringà, ma sempri era u parfumu di i rosuli chì u suitaia. Francescu s’accorsi ch’iddu era persu. I so trè suriddoni erani partiti da un beddu pezzu di tempu è li mandavani l’affari pà a scola. U fratiddonu chì avia travaddatu incù u babbu à fà ligna è carbonu era partitu dinò. Ma ch’iddu fughjirebbi, mancu pinsalla ! Matriculendu li vinsi un’ idea.

In una sittimana Francescu avia scialbatu di calcina culor’ di mattonu i tavuli di a barracca, rimundulatu i pedi di sambuccu, piantatu in i vasi è pignatti smaglinati è tafunati, i geranioma, i garofani d’India, i petunià è i begonià, cusì, ùn avarani più nienti à rumbiccà.

Una sera, in fin’ di ghjurnata, vultendu da l’ortu a mamma umbrò. Da a mattina incù u maritu avia scalzatu dui lenzi di patati uchjati, avvicatu è palatu una lenza di fasgiolu turcu, insaccatu i patati ch’idda carriava in coddu, era stanca morta, carca di pulla, affannata da l’àsimu è... vissi i ciandarmi. Inguttò a so rabbia è d’una spaddata ghjittò u saccu di patati in a vudina senza primura di pistialli, in quattru palancati andò à circà u porta monè in a tiretta è avvicinendusi di l’ordini publicu chiesi stringhjindu i canteghji :

 - Quantu m’hà da custà quista, hè l’ultima ch’e vi pagu. Ma dumani qual’hè chì n’hà da pagà i ciotti ? Ùn vicu micca comu i me sgiucchi intravati poni diranghjà, ùn ani mai fattu disguasta in orta nè mali à nimu. Pà no l’animali sò u nosciu varda robba, i tinimu cari chì ci aiutani à campà, è sì in i nosci loca disgraziati ùn si pò mancu più senta bilà una sgiucca o caccanà una ghjaddina hè chì no semu à a malavia. Quiddi chì v’ani inviatu impidiscini ancu a ciccona di chjuccà, ma u mortoriu ùn ci hè puteri chì l’aghi da parà, a morti ùn vi ni faci versi pà dà a bastunata, è vo vulariati chì no ni fessimu pà campà a noscia miseria !

Allora, diciareti à quiddi chi v’ani lintatu chì i me animali l’aghju da sfà, è dumani quandu i paesi sarani bioti, vo dinò ùn sareti più in «divagation».

Francescu ùn vissi più nudda, pà a prima volta ebbi a vodda di tumbà è a paura u scuzzulò. Ùn capìa più nudda, a mamma li parlaia sempri di rispettu è iddu ùn vidiva ch’è inghjustizia. Vulia abbraccià a mamma, spulvaralla, caccialli l’affannu, aiutalla à ripiddà u so fiatu, piddà i so mani agrancati da tamanti travadda è basgenduli dilli : o ammààà ! Ma a so cannedda ingunfiò è si ni fughjì in ortu à ciuttassi u capu in a cistera pà ùn mèttasi à briunà com’è un tontu. Piensi sin’à più puddè. U soli sparì daretu à Caccareddu, l’areghju cumminciaia à calassi è u muscu ‘llu rusulaghju Alba si sparghjiva finu finu buliendusi à quiddu di a tarra cald’è sicca. Francescu sunghjuzzendu annasaia à spulmunassi, u muscu ‘lla rosula Alba, u muscu ‘lla so vita.

I sgiucchi dati, i ghjaddini attianati, a barracca fù sfatta è i tavuli brusgiati. Francesco firmò sturdulitu, abbambanatu. A barracca l’avia fattu capì è bè capì ch’iddu ùn puddiva più campà quì com’è i so vechji, è com’è monda, si ni capuleti in cuntinenti, a morti in l’anima, pà pugnà di stintàssila.

Fora di i so loca Francescu ùn pinsava ch’à i soia chì invichjavani soli in paesu. Dopu tamanti sacrifizii pà allivà tamanti famiddona u babbu è a mamma erani tirati cappiu. Trent’anni ‘lla so vita scapponu, trent’anni di mal’ campà, trent’anni ghjittati senza ch’un ghjornu ùn li ramintessi u so paesu à u muscu di tràmula castagnina è un ghjornu Francescu si ni vultò :

 - L’asgiu di u so locu ùn si ritrova indocu.

À u Paradiseddu scuzzulò u capu sutt’à a piscia cutrata è sguttulendu si missi à curra. In i fianchi di u vechju stradonu u catramu scunghjiva, i caldamona di San Larenzu li pizziconu a peddi. À u ponti giaddu di l’ortu di Matteu, ghjira à manca è... mì ! I lamaghjona è i tanca cirvuni aviani tappatu u so chjassu chì u punia in u chjuseddu. Francescu passò pà Casa Vechja, Angnunceddu è i so vechja licciona vardiani, l’aspittaiani. Francescu s’appughjò à un troncu pilacciutu, u so spinu s’inziffò in u murzu spissu, strifinò u tupizzu da dritta à manca è i so ochja ùn vissinu ch’è machjona machjona machjona castagni mela pira fichi chjarasgi insalvatichiti fracichi fasciati di cupirtoni d’eddara di vitarbula di tiria, è sutta à i vitona sciancati millaia millaia d’aceddi si spulmunaiani à quidda volta.

 - Chì ci vurrà ghjà à fà chì sti loca suvati di tantu scuntu umanu rinaschini ?

È Francescu si resi contu ch’iddu avia sfrumbulatu u so campà com’è s’iddu fussi statu rubbacia. Avia persu sali è ghjumenta. Ùn li firmava mancu più una carafudduledda di tuttu ciò chì i so maiò aviani imparatu è mantinutu pà allivallu. Iddu era imbastarditu à tal puntu ch’ùn avia mancu più u stintu ‘lla vita.

A so vechja mammuchja chì avia tantu scumbattutu, avia strascinatu a so vichjara circhendu sempri calchì fantasima imbruschendu u so caffè da par idda, ma castagni cotti pà i morti annant’à u balconu, era un beddu pezzu ch’ùn si ni mittia più. A povara Sgianetta chì avia aiutatu missiavi minnanni u maritu è monda paisani à fà l’ultimu passu‘ lla vita pà varcassi da culandi, purghjinduli a so mani, vichjuchja incruccata, si ni morsi sola in una casa di vechji, sola suletta.

Da Angnunceddu Francescu suitò ugni passu chì l’avia cunturratu tutti i seri incù Bianchina è Nigriola. U scrittoghju Livia scalzatu era ghjittatu imbaddinatu in i machjona. Francescu si ni pusò à u friscu ‘lla noci è pà a prima volta intesi a piscia ‘llu Paradiseddu, a surghjenti ‘lla so minnanna Maria Anghjula, cuntalli u muscu persu ‘lla so ghjuventù. Appughjò u spinu à l’icchesi di a ringhera ‘llu ponti. Senza vultassi sintì a so spadda tuccà u centru di l’icchesi chì li sirvia di scalinata, quandu tamantinu cuddava à u risicu di lampassi da suttu, pà achjappà a branca ’lla nocci di Marcò, è coddasi i primi nocci frischi, nanzi ch’iddi caschessini in u vangaronu, ch’ avia vistu a ghjadda cumincià à scuppulassi. A so mimoria si ribuldriò è in un àttimu rivissi tuttu tuttu tuttu, da Tascaronu à Sant’ Antonu, mulatteri chì sfilaraiani incù muli intintinnati, affunati da imbastu à imbastu, carriendu tuttu ciò chì i staghjoni purghjiani, aienti, aienti chì cuddaiani da quiddi funda è falaiani da quiddi cimi :

da Surricinu Uvèzzia Savalè San Larenzu Anghjovanu è Biuchè

da Bidosara a Piàna a Milèdda Cavaddili Nèu i Tassarèdda

da Riccu i Castagnoli a Pardina Arghja Maiò a Sàrra Archigna

da Palà a Saraddò u Taddu russu a Pivaresa Arbaghjolu è Siùtu.

Francescu s’arrizza. Varca u ponti di u Paradiseddu. Sueta l’enrobè chì hà ricupartu u su violu. À u capimuru di l’ortu suttanu di i Marciddesi, u zoccu zoccu ‘llu so cori cresci. Francescu bocca u càtarronu scancaratu di u Piratu.Salta a muradda di piazza. Ghjungni à a funtana, ricunosci u so buttighju. U cistironu hè cupartu di limu virdicciu. Francescu s’arremba è di palu u sfascia pianu pianu. U limu com’è criscionu rasu s’accoddi in u fiancu. Francescu cala u capu, di nasu sfrisgia l’acqua tralucenti è... in u fundu, l’ortensià spichjendusi uchjittighja guattendu ch’iddu ùn s’aneghi, hè tamantu, è in u celi schiettu, accurbiddighja i so caspi di fiora culor’ di rosula chjara à pena viulina.



Anghjulu Canarelli hè di Livia. Innamuratu di a natura corsa è di i so circondi rucchisgiani, Anghjulu si ghjova assai di a prosa puetica da scalpiddinà un universu muntagnolu bedda cà particulari. 

 

Pour être informé des derniers articles, inscrivez vous :
Commentaires